धम्मचक्र प्रवर्तन दिन : डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी बौद्ध धर्मच का स्वीकारला ? (Dhamma Chakra Pravartan Day: Why did Dr. Babasaheb Ambedkar accept Buddhism ?)
वृत्तसेवा :- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी बौद्ध धर्म का स्वीकार का केला. हे समजून घेण्यासाठी आपल्याला त्यांच्या जीवनाचा आणि कार्याचा अभ्यास करावा लागेल. त्यांनी बौद्ध धर्म स्वीकारण्यामागे अनेक कारणं होती, आणि ती केवळ एका धर्माचा स्वीकार करण्यापुरती मर्यादित नव्हती. डॉ. आंबेडकरांचा बौद्ध धर्म स्वीकारामागचा विचार डॉ. आंबेडकरांनी कोणताही धर्म निवडण्यापूर्वी त्याचे सखोल अध्ययन केले होते. त्यांना असा धर्म हवा होता, जो विज्ञाननिष्ठ, बुद्धिवादी आणि समतेवर आधारित असेल. बौद्ध धर्म त्यांना या सर्व कसोट्यांवर खरा उतरलेला आढळला. बौद्ध धर्मात, मानवी जीवनाचे दुःख आणि त्यातून मुक्ती मिळवण्याचे मार्ग सांगितले आहेत, पण ते कोणत्याही दैवी शक्तीवर अवलंबून नाही. बौद्ध धर्म हा कोणत्याही अंधश्रद्धेवर किंवा ईश्वरावर आधारित नाही. तो कर्माच्या सिद्धांतावर आणि प्रत्येक व्यक्तीच्या स्वतःच्या प्रयत्नांवर भर देतो. डॉ. आंबेडकरांना हे तत्त्वज्ञान खूप महत्त्वाचे वाटले. गौतम बुद्ध यांनी लोकांना 'अप्प दीपो भव' (स्वतःचा प्रकाश स्वतःच व्हा) असा संदेश दिला. म्हणजेच, प्रत्येक व्यक्तीने स्वतःच्या बुद्धीचा वापर करून सत्य शोधले पाहिजे, हे तत्त्वज्ञान त्यांना मानवाच्या प्रगतीसाठी आवश्यक वाटले. डॉ. आंबेडकरांनी हिंदू धर्मातील वर्णभेद आणि जातिभेदावर आधारित असमानतेचा तीव्र अनुभव घेतला होता. बौद्ध धर्मात कोणत्याही प्रकारचा जातिभेद, वर्णभेद किंवा उच्च-नीच असा भेदभाव नाही. बुद्धांनी सर्व मानवांना समान मानले आणि कोणत्याही व्यक्तीची श्रेष्ठता तिच्या जन्मावरून नाही, तर तिच्या कर्मावरून ठरते, असे शिकवले. डॉ. आंबेडकरांसाठी हेच सामाजिक न्याय आणि समतेचे मूळ तत्त्वज्ञान होते. बौद्ध धर्मात अपरिग्रह (गरजेपेक्षा जास्त साठा न करणे) आणि अहिंसा या तत्त्वांना महत्त्व दिले आहे. यामुळे, शोषणविरहित समाजाची निर्मिती होऊ शकते, असे त्यांना वाटले. हा धर्म कोणत्याही एका वर्गाचे हित जपत नाही, तर तो सर्वांच्या कल्याणाचा विचार करतो.
बौद्ध धर्म सर्वश्रेष्ठ का? डॉ. आंबेडकरांच्या मते, बौद्ध धर्म सर्वश्रेष्ठ आहे, कारण तो मानवतावादी आहे. तो कोणत्याही चमत्कारांवर किंवा काल्पनिक कथांवर आधारित नाही. तो मानवी जीवनातील दुःख, त्याची कारणे आणि ते दूर करण्याचे मार्ग वैज्ञानिक पद्धतीने सांगतो. नैतिक आणि मानवी मूल्यांवर आधारित: बौद्ध धर्मात पंचशील (जीवहत्या न करणे, चोरी न करणे, असत्य न बोलणे, व्यभिचार न करणे आणि मादक पदार्थांचे सेवन न करणे) या नैतिक मूल्यांवर भर दिला आहे. वैज्ञानिक दृष्टिकोन: बुद्धांनी सांगितलेली तत्त्वे ही तर्कशुद्ध आहेत. दुःख, दुःखसमुदय, दुःखनिरोध आणि दुःखनिरोधगामिनी प्रतिपदा (अष्टांगिक मार्ग) ही चार आर्यसत्ये कोणत्याही वैज्ञानिक संशोधना सारखीच आहेत, ज्यात समस्येचे मूळ, कारण आणि उपाय सांगितले आहेत. हा धर्म कोणत्याही जाती-धर्माच्या व्यक्तीसाठी खुला आहे. कोणत्याही व्यक्तीला बौद्ध धर्माचा स्वीकार करण्याचा पूर्ण अधिकार आहे. हेच कारण आहे की डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी बौद्ध धर्म स्वीकारला आणि संपूर्ण जगाला त्याचा संदेश दिला. त्यांच्या मते, बौद्ध धर्म हा केवळ एक धर्म नसून, तो एक जीवन पद्धती आहे, जो मानवाला स्वातंत्र्य, समता आणि न्याय देतो...!! विशेष म्हणजे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी 13 ऑक्टोबर 1935 रोजी नाशिकच्या येवले गावी धर्मांतराची घोषणा केली मात्र तब्बल 21 वर्षानंतर प्रत्यक्षात 14 ऑक्टोबर 1956 साली नागपूर येथे बौध्द धम्माची स्वतः दीक्षा घेतली व आपल्या लाखो अनुयायांना दीक्षा दिली. दरम्यानच्या काळाचा विचार करता बाबासाहेब यांनी भारतीय समाज व्यवस्थेत बदल घडविण्याचा प्रयत्न तर केलाच शिवाय भारतातील ईतर धर्माचा सुद्धा अभ्यास करून शेवटी समता, स्वातंत्र्य, न्याय, बंधुता या तत्वाचा पुरस्कार करणाऱ्या बौद्ध धर्माचा त्यांनी स्वीकार केला.
अतिथी मार्गदर्शक :- संगीता विलासर काळे
मनपा जिल्हा समन्वयक समावेशीत शिक्षण
महानगरपालिका, उल्हासनगर, ठाणे
संपादक :- दिपक चरणदास भगत, (विद्याश न्युज), मो. 9421717068
टिप्पणी पोस्ट करा
0टिप्पण्या